AKM Belleten – Cumhuriyet Tarihinde Bugün 16 Şubat * Türk Hava Kurumu
1925 yılında bugün (16 Şubat 1925) Ülkemizde havacılığı geliştirmek amacıyla, daha sonra “Türk Hava Kurumu” adını alan “Türk Tayyare Cemiyeti” kuruldu.
Mustafa Kemal, Dünya’da havacılığın hızla gelişeceğini sezinler. Türkiye’ninde bu alanda geri kalmaması ve Türk Havacılığının gelişip, güçlenmesini sağlamak amacıyla zaman geçirilmeden gerekli girişimleri Cumhuriyet’in ilanından 16 ay sonra 16 Şubat 1925′de başlatarak, Ankara’da Türk Tayyare Cemiyetinin kurulmasına önayak olur. Kuruluşun adı, harf devriminden sonra, Türk Hava Kurumu (THK) biçiminde değiştirilir.
Cemiyet’in kuruluş amacı; Türkiye’de havacılık sanayisini kurmak havacılığın askeri, ekonomik, sosyal ve siyasal önemini anlatmak; askeri, sivil, sportif ve turistik havacılığın gelişmesini sağlamak; bütün bunlar için gerekli araç ve gereci hazırlamak; personeli yetiştirmek ve UÇAN BİR TÜRK GENÇLİĞİ yaratmaktır.
“Türk Hava Kurumu” adını alacak olan “Türk Tayyare Cemiyeti” kuruldu.
(16 Şubat 1925)
Türk Hava Kurumu bu amacını gerçekleştirmek için 23 Nisan 1926′da Türk Havacılığının gereksinimi olan teknik personelin eğitilmesi amacıyla “Tayyare Makinist Mektebi”ni hizmete açtı. Aynı yıl Alman Junkers Tayyare Fabrikasıyla işbirliği yaparak “Kayseri Uçak Fabrikası’nı” kurdu. Alman Junkers lisansıyla A-19 ve A-20 uçaklarını üretti ve bu uçakların bakım ve onarımlarını yaptı. Fabrika, 1929 yılında Milli Savunma Bakanlığı ‘na devredildi.
Türk Hava Kurumu, uzun süren bir Kurtulus Savaşı’ndan yeni çıkmış, yorgun ve yoksul bir halkın, Türk Halkı’nın inanılmaz büyüklükteki maddi-manevi desteğiyle can buldu. Bu destekle ilk 10 yıl içinde 351 uçak satın alarak Türk Silahli Kuvvetleri’ne bağışladı.
Türk Hava Kurumu, 1927 yılında, havacılık faaliyetlerinin dünya çapında gelişmesini sağlayan ve sportif havacılık konusunda uluslararası boyutta en üst düzeyde organ olan Uluslararası Havacılık Federasyonu’na (FAI) üye olmak için başvurdu. 2 yıllık bir uğraşıdan sonra 1929′da FAI’ye tam üye oldu. Kurum o günden beri ülkemizi, hava sporları konusunda, yurt içinde ve yurt dışında başarıyla temsil etmektedir.
1931 yılında, Pilot Vecihi Hürkuş kendi atölyesinde ürettiği uçakla Ankara’dan havalanarak küçük bir Türkiye turu yapmayı başardı. 1932 yılında Cemiyet’in yurt dışında eğittiği mühendislerden Selahattin Reşit Bey ve ekibi motor ve pervanesi dışında tüm parçaları Türk malı olan ilk ulusal tipteki uçağımızın (MMV-1) prototipini üretti. Bu üretim bütün yurtta çok büyük heyacan yarattı.
1935′de alınan kongre (Genel Kurul) kararıyla Cemiyet’in ismi “Türk Hava Kurumu” (THK) olarak değiştirildi.
” İSTİKBAL GÖKLERDEDİR ! “
Bu, o yılların coşkusu içinde söylenen sadece bir çift güzel söz değil, aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti’nin önüne konulan bir hedef oldu. Bu amaçla 3 Mayıs 1935′de Türkkuşu kuruldu.Atatürk’ün yıllar boyu her gittiği yerde konuşmalar yaparak gençliğe vermek istediği havacılık aşkı, havacılık coşkusu, kısa sürede sonuca ulaştı ve gençler akın akın Türkkuşu’na koşmaya başladı. Kurum, Vatan göklerine aralarında Atatürk’ün manevi kızı ve dünyanın ilk kadın savaş pilotu Sabiha GÖKÇEN‘in de bulunduğu, birçok değerli eleman yetiştirdi.
Pespeşe açılan paraşüt, planör, motorlu uçuş ve model uçak okulları, 10 Temmuz 1936′da hizmete giren İnönü Planör Kampı, 1937′de açılan Etimesgut Motorlu Uçuş Kampı ve aynı yıl yapılan Ankara ve İzmir Paraşüt kuleleri, binlerce gencimizi biraraya getirdi. Havacılık öyle bir hızla gelişti ki, Türkkuşu Öğretmenlerinden pilot E.Âli Yıldız, 12 Haziran 1938 günü 14 saat 20 dakika süren bir planör uçuşuyla dünya rekoru kırdı. Öğrencisi Ziya Aydoğan isimli pilotumuz THK’nun İnönü Eğitim Merkezi’nden Kayseri’ye kadar, 466 Km.lik bir mesafeyi planörle uçtu.
THK’nin planör eğitimleri için gerekli olan planörler, Kurum’un Akköprü Atölyesi’nden sağlanıyordu. Bu atölyede 1940 yılına kadar yüzlerce planör üretimi, motor ve planör onarımları yapıldı. 1940 yılı sonlarında ise Akköprü’de sınırlı bir kadroyla çalışan atölye fabrika haline getirildi ve burada İngiliz Miles Magister eğitim uçaklarının seri montajına başlandı.
1939-1941 yılları arasında 2nci Dünya Savaşı öncesinde Genelkurmay Başkanlığı’nın da isteğiyle Etimesgut Uçak Fabrikası kuruldu. 1944 yılında üretime başlayan ve çok geniş kapsamlı bir girişim olan Etimesgut Uçak Fabrikası’nda, Magister uçaklarının yanısıra, THK-1, 3, 4, 7, 9, 13 planörleri ile THK-2, 5 ve 10 tiplerinde eğitim, sağlık ve nakliye uçakları üretildi.
Ülkemizde küçük atölyelerin yaptığı motor imalat denemeleri bir tarafa bırakılırsa, ilk motor fabrikasının THK tarafından Gazi Orman Çiftliği’nde kurulduğunu söyleyebiliriz. Bu fabrikanın çalışmaları 1951 yılına kadar sürdü ve dönemin getirdiği koşullar nedeniyle aynı yıl Makina ve Kimya Endüstrisi’ne devredildi. Bu fabrika 1952′de tamamen kapatıldı, halen Türk Traktör Fabrikası olarak işletilmekte ve traktör üretimiyle ülke ekonomisine katkıda bulunmaktadır.
THK’nin 1925′ten bu yana havacılığın çeşitli dallarında yetiştirdiği Türk gençler sadece sportif faaliyetlere katılmakla kalmadı, yurt savunmasında da etkin rol aldı. Bunun en canlı örneğini 1974 Kıbrıs Barış Harekatı’nda görüldü. Hava İndirme Harekatına, o dönemde askerlik görevini parasütçü olarak yapan kurumun yetiştirdiği gençler teşkil ediyordu. Harekat esnasında kurumun uçak ve pilotlarına da önemli görevler verildi.
Özellikle 1980′li yıllardan sonra THK sportif havacılık konusunda, 1990 yılından sonra da uluslararası ilişkilerde büyük gelişmeler kaydetti. FAI Genel Kurul ve Komisyon toplantılarında etkili bir politika izlenerek THK ve Türkiye ön plana çıkarıldı. Mevcut olan planör, paraşüt, uçuş okulu ve model uçak okuluna ilave olarak 1996 yılında bünyesinde balon, yelkenkanat ve yamaçparaşütünün bulunduğu Çok Hafif Hava Araçları Okulu kuruldu.
1995′de Dünya Paraşüt Şampiyonası, 1996′da 1.Dünya Hava Oyunları Test Yarışmaları, 1997′de 61 ülkeden 3200 sporcu,hakem ve jüri üyesi ile yöneticilerin katıldığı 7 ayrı bölgede 16 havacılık dalında yapılan 1 nci Dünya Hava Oyunları başarı ile yapıldı.
Haziran 2000′de 6 dalda 1 nci Türkiye Hava Oyunları, Temmuz 2002′de ise 2 nci Türkiye Hava Oyunları, Haziran 2004′de 3 ncü Türkiye Hava Oyunları ile ulusal ve uluslararası havacılık tarihine silinmeyecek imzalar attı.
Atatürkçü Düşünce Derneği * Erdoğan KARAKUŞ Makale
Tarihte Bugün – 16 Şubat 1925: Türk Hava Kurumu kuruldu
THK Cumhuriyet Tarihinde Ulu Önder ATATÜRK tarafından kurulan ilk kurumdur. Mustafa Kemal 1911 tarihinde Bingazi(Libya)’de İtalyanlara karşı savaşırken bir saldırıyla İtalyanları denize dökmek üzeredir. Ancak ortaya İtalyanların keşif uçakları çıkar. Uçakların gürültülü bir şekilde alçaktan uçuşları atları ve develeri ürkütür. Saldırı kuvveti dağılır.Bir uçak aşağıdan açılan ateşle düşürülmesine rağmen saldırı başarısız olur. Mustafa Kemal çok üzülür.
Yıllar sonra 16 şubat 1925 tarihinde THK’nu kurarken havacılık hakkındaki görüşleri,Türk Ulusu’na en doğru yolu göstermektedir.
”Bundan sonra insanlığın hizmetine girecek en büyük gelişmeler havacılık alanında olacaktır. Hatta gün gelecek insanoğlu uzaya gidecek, başka dünyalara gidecek, Ay’ı ve benzer gezegenleri bile fethedecektir. İşte bu çağdaş savaşlar da göklerde üstün olan uluslar tarafından kazanılacaktır. Ey Türk Gençliği göklerdeki yerini en kısa zamanda almak zorundasın.yoksa o yeri başkaları alır. Vatanın bütünlüğü, milletin birlik ve istiklali elden gider. İstikbal göklerdedir.”
THK kurulduktan bir yıl sonra Kayseri’de uçak fabrikası kuruldu. Uçak makinist okulu açıldı. THK kendine özgü çeşitli uçak ve planör üretti. Anılan uçak ve planör örnekleri şu anda Ankara Paraşüt Kulesi yanındaki THK Müzesinde sergilenmektedir.
THK aynı zamanda pilot yetiştirmek için büyük bir gayret içindeydi. Yetiştirdiği en önemli pilotlardan birisi ATATÜRK’ün manevi kızı Sabiha GÖKÇEN’di. Çünkü Sabiha GÖKÇEN dünyanın ilk kadın savaş pilotuydu. Sabiha GÖKÇEN Dersim isyanını bastırma harekatına katılmak istedi. ATATÜRK bu isteği tedirginlikle karşıladı. Çünkü isyancı 5-6 aşiret 1850’li yıllardan beri İngilz-Fransız sömürgecilerden yardım alarak Osmanlı Devleti’ne karşı da çeşitli bahanelerle isyan etmişlerdi. Daha evvelki isyanlarında padişah aynı zamanda halife olduğundan dini bahane edememişler, başka bahaneler uydurmuşlardı. Şimdi Hatay’ın Türkiye’ye katılmasını önlemek için Fransızların teşvikiyle dini de bahane ederek isyan ediyorlardı. İsyancılar o güne kadar,onlara karşı olan 100’ü aşkın bölge aşireti, çevre köy ve kasaba halklarının, malına canına, ırzına hiç acımadan tecavüz etmiş,bazı karşı duran aşiretleri katletmişti. O güne kadar 30000 Dersim’li Dersim’i bu katliamcılar, soykırımcılar nedeniyle terketmişti. ATATÜRK çok sevdiği manevi kızının bu isteğini kıramadı. Ancak ona kendi tabancasını verirken şunu söyledi. ”Çocuk,sen şimdi,cani,soyguncu, soykırımcı, katliamcı, ırz düşmanı olan isyancılarla mücadeleye gidiyorsun. Eğer onların eline canlı geçme ihtimalin olursa, bu silahı beynine sıkacak, namusunu teslim etmeyeceksin.’ ‘Sabiha GÖKÇEN ”Hiç şüpheniz olmasın.”deyip söz vererek tabancayı almış, kırk uçaklık filonun kahraman bir pilotu olmuş, çok başarılı görevler icra etmişti.
ATATÜRK’ün ölümüyle sadece THK değil, Nuri DEMİRAĞ, Vecihi HÜRKUŞ gibi havacılık sanayisiyle uğraşan bütün kuruluşlar yıllar içinde büyük darbe yedi. ABD yardımları ve NATO’ya giriş darbeyi katladı. Bu darbe havacılık sanayisi olmayan ulusların bağımsızlığı da olmaz darbesiydi.
THK bütün bu olumsuz gelişmeler sonucu,devlet desteğinin çok azalmasına rağmen, dar bütçesiyle, havacılığı Türk Ulusu’na sevdirme gayretini devam ettirdi. Ücretsiz kurslarla binlerce gence havacılık sevgisi aşıladı. Türkiye’de ilk defa havadan tarımsal ilaçlama ve havadan yangınla mücadeleyi başlattı. Bu durum Türkiye’nin milyonlarca ağacını yangından kurtardı. Şu anda Türkiye’de havadan orman yangınlarıyla mücadelede en büyük kuruluş olarak görevine devam etmektedir.
2000’li yılların başından itibaren cankurtaran uçak hizmeti sunmağa başladı. Aynı zamanda organların süratle ihtiyaç olan yerlere ulaştırılması için havadan ulaştırma teşkilatı kuruldu. Bu suretle bir çok insanın hayatının kurtulması sağlandı.
THK’nun en büyük hizmetlerinden birisi de Türkiye’de tamamen havacılıkla uğraşan bir üniversitenin kurulmasıdır. 1990’lı yılların sonunda THK’nca kurulan Havacılık Üniversitesi Vakfı, 2000’li yılların başında THK’nun sorunları nedeniyle tasfiye edilmek üzereydi. Ancak zamanın yöneticileri bütün zorluklarına rağmen vakfı yaşattılar ve 2012 yılında THK’nun yılların birikimi mevcut olanaklarından da yararlanarak THK Üniversitesi kuruldu.
Ulu Önder ATATÜRK’ün kurduğu kurum ebediyen yaşasın. Ülkenin bağımsızlığının, bölünmez bütünlüğünün güvencesi olsun.
Comments are Closed