Müzik Eğitimi

Kodaly Yönteminde Yeniden Besteleme Teknikleri

(Minimalizing Music)
(16-27 Aralık 2002)

Eğitim Görevlisi: M.Morgül (Drama ve Müzik Eğitimcisi, Müzik Pedagoğu)
Düzenleyen: GÜEF Müzik Bölümü ve Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü İşbirliğiyle
Uygulama grubu: Ankara Müzik Öğretmenleri

Giriş:
Kodaly Yöntemi (Koral Metod) müzik pedagojisine uygunluğuyla en önde gelen öğretim yöntemidir. İlköğretim çağında verilmesi gereken müzik kavramlarını bu yöntemle en kısa yoldan ve çocuğun yaratıcılığını kullanmasına olanak sağlayarak öğretmek olanaklıdır.
Son yıllarda “Minimalizing Müzik” tanımıyla sözü edilen yeniden besteleme teknikleri Kodaly’nin eğitimde kullandığı tekniklerdir. Bu yolla, küçük bir müzik motifinden veya ezgiden yola çıkılarak daha uzun ve değişik pek çok müzik yaratılmaktadır. Varyasyonlar biçiminde ortaya çıkan yeni besteler pek çok müzik kavramının öğretilmesi yanında, yaratıcılık (besteleme) eğitimini ana hedef olarak almaktadır.
Kodaly’ye göre müzik etkinlikleri içerisinde çocuklara kazandırılacak beceriler şunlardır:
1.Şarkı söyleme (Şarkı ve Dans-Oyun birlikte)
2.Çalma
3.Besteleme
4.Nota okuma
5.Dinleme ve değerlendirme

Yine Kodaly’ye göre müzik dersinde verilecek temel kavramlar şunlardır:
1.Tını
2.Tempo
3.Ses Dinamikleri
4.Sesin uzunluğu
5.Sesin dikliği
6.Doku
7.Yapı

Aşağıdaki çalışmada, bir temayı eksen olarak ele alıp buradan yola çıkarak pek çok müzik etkinliğinin nasıl gerçekleştirilebileceğine örnek verilececektir. Ele alınan tema ülkemizde “Yaşasın Okulumuz” adıyla bilinen evrensel bir şarkının ana temasıdır.
Şarkının İngilizce sözleri AABA şarkı yapısına (formuna) daha uygundur. Bu şekliyle A cümlesinin her tekrarında yine aynı sözler söylenmektedir. Oysa Türkçe sözlerinde A cümlesinin her tekrarında başka söz vardır. Bu nedenle şarkının yapısını açığa çıkarmak için ezginin mırıldanılarak söylenmesinde yarar vardır. Böylece Yapı kavramı daha şarkı öğrenilirken verilmiş olur.
A/Daha dün annemizin kollarında yaşarken
A/Çiçekli bahçemizin yollarında koşarken
B/Şimdi okullu olduk, sınıfları doldurduk
A/Sevinçliyiz hepimiz yaşasın okulumuz

İngilizce sözleri: (AABA sıralamasıyla söylenecektir)
A/Twinkle twinkle little star, how I wonder what you are
B/ Up above the world so high, like a diamond in the sky

1.Oyun (Müzik ve dans): Şarkıyla birlikte yapılan devinimleri içerir.
İngilizcesinde, A cümlesinde kollar yukarıda, avuçları açıp kapatarak küçük yıldızların yanıp sönmeleri canlandırılır. B cümlesinde yine kollar yukarıda gökyüzünde sallanan yıldızları ifade eder gibi sağa sola sallanır. Bu devinimler müzik cümlesinin algılanmasına yardım eder.
Türkçe sözler için eğer İngilizcesindeki gibi sözlerden hareketle taklit etme yolu kullanılırsa ilk A cümlesi için seçilen devinim her A cümlesinde yinelenmeye elverişli olmayacaktır. Her satır için yeni bir devinim gerekecektir. Bunun yerine A cümlesinde elele tutarken kolları sallama, B cümlesinde kolları yukarıdan çevirme devinimleri ritmik olarak yapılabilir. Bu ritmik devinimler şarkıyı danse derek söylemek demektir ki bu yol Kodaly’nin önerdiği gibi, Müzik ve Dans ilişkisini daha kolay kurmayı sağlar.
Leb Değmez Oyunu: İngilizce sözleri için eğlenceli bir oyundur. Anadolu halk aşıklarının bir atışma türünden esinlenilerek oynanır. İki dudak arasına bir kibrit çöpü yerleştirilir. Bu durumdayken A cümlesini söylemek gerekir. Çünkü A cümlesinde dudakları birbirine değdirmeden söyleyecek harfler yer almaktadır. B cümlesinde çöp çıkartılır. Çünkü bu cümlede “p,b,m” harfleri dudakları değdirerek seslendirmeyi gerektirmektedir.

2. Ezgi çizgisi: Ezginin iniş çıkışları elle havada çizildikten sonra çizimin tahtaya veya kâğıt üzerine aktarılması işidir. B cümlesinde tekrarlanan iki küçük inici ezgi olduğu da fark edilir.
Bu etkinlik soyut bir kavram olan ezginin görsel hale getirilmesinde çok önemlidir. Sesin dikliği kavramını içerir. Sesimizin inceldiği yerde elimiz yukarıdaydı, ses incelirken ezgi çizgisi yukarı çıkar, sesimiz kalınlaşırken elimizle birlikte ezgi çizgisi aşağıya iner.

3.El işaretleriyle notalar: Kodaly’nin bulduğu bu işaretler nota okumaya geçişin ilk basamağını oluşturur. Elin havadaki yüksekliği sesin dikliğini verirken, elin şekli de ona bir nota adı vermektedir. (El işaretlerinin öğretmen tarafından bilindiği kabul edilmektedir. Bak. M.Morgül, Müzik Nasıl Öğretilir, s. 63 Yurtrenkleri Yay, Ankara 2001)
Ezgideki her ses bir vuruşlara dönüştürülerek ana tema ortaya çıkartılır:


Ezgi çizgisindeki gibi burada da inici sıra sesler açıkça görülür. Ezginin analizi rahatlıkla yapılabilir; inceye doğru atlayarak başlayan ezgi inici sıra seslerle devam etmektedir.
Eğitimciye pedagojik notlar: Şarkıda, ince sese atlayarak çıkma ve inici sıra seslerle karara gitme çocuk müziği pedagojisine uygundur. Şarkının Do-La ses sınırında olması, yarım seslerin sadece inici olarak ve çok az kullanılması çocuk için önemlidir. Bu özellikler çocuğun işitsel algılamasına denk düşmektedir. Bu nedenlerle şarkının söylenmesi ve belleğe kaydedilmesi çocuklar için kolay olmaktadır.

4. Sap altında nota harfleriyle ana tema: Harfleri bilen çocuklarla kullanılan bir tekniktir. Artık ana ezgiyi bir vuruşlara dönüştürdüğümüz için bağımsız saplar kullanılacaktır.
Bu teknik en az malzeme ile müzik yazmaya hazırlıktır. A ve B cümleleri bölümler halinde görünmektedir. Başa Dön ve Son’da bitir uyarısı sayesinde AABA yapısı gerçekleşebilmektedir.

5. Dizek üzerinde notalarla ana tema
Solfej analizi yapılır:
a- A ve B olarak iki cümlesi var
b- Tekrar işareti ve ölçü yineleme işareti var
c- Çıkıcı beş ses atlayarak başlıyor
d- Başa Dön, Son’da Bitir uyarısı var
e- Ana tema bir vuruşlarla yapılmıştır
f- Yaşasın okulumuz şarkısının ezgisi minimum düzeye indirilmiş, olabildiğince küçültülmüştür.

6. Ezginin ritim kalıplarını değiştirerek yeniden yaratma: Verilen ritim kalıbı her ölçü için geçerli olmak üzere baştan sona bu ritimle seslendirilir.
Ana temayı bulmak için zaten bir değişiklik yapılmış, bir vuruşlar kullanılmıştır. İkinci ritim kalıbı şarkıdaki ritimdir.
7. Vokal değiştirmelerle yeniden yaratma: Değişen ririmlere yeni vokaller eklenir. Örneğin:
1. ritim kalıbı : dum dum dum dum
2. ritim kalıbı : dubi dubi dubi du
3. ritim kalıbı : du du dubi du 
4. ritim kalıbı : barabara bam bam biribiri bam
5. Her bir vokal kalıbıyla şarkı baştan sona arka arkaya söylenir. Bitişlerde son nota (karar sesi) uzatılır ve bu uzatmanın belirteci olan duraklı nota işareti dizek üzerine yazılır. Bu değişiklikle, varyasyonun birinden diğerine geçiş sırasında bir ufak soluklanma duygusu yaşanır.

8. Ses dinamikleri, tempo ve hece bağı değişikliği ile yeniden yaratma :
Vokal seslerle ana tema üzerinde yapılan değişikliğe yeni biçimler verilir. Örneğin :

a- 1.kalıpla söyleyişte : Baştan sona  piyano (p) ve ikili hece bağı
b- 2.kalıpla söyleyişte : Baştan sona  pp, p, mf, f, ff (Kreşendo)
c- 3.kalıpla söyleyişte : A cümlesinde kesik kesik ve çabukB cümlesinde bağlı ve ağır
d- 4.kalıpla söyleyişte : Her ölçüce forte başla, piyano bitir (Dekreşendo)

9. Ölçü sayısını değiştirerek yeniden besteleme :
Dört dörtlük ölçü sayısı ile bestelenmiş olan şarkının vuruşları değiştirilir. Örneğin :  

10. Bir vuruşlarda senkop veya üçlemelerle yeniden yaratma: Daha zor ritimler çalıştırmaya örnektir.
11. Çoksesli müzik yaratma:
Şarkıyı iki sesli hale getirmede değişik tekniklerden yararlanılır. Ezgide ve ikinci seste 7. maddedeki gibi vokaller önerilir.
2.sesi yaratmada teknikler:
a- Ezgili dem tutma: Do-Sol sesleriyle ezgili dem tutulur. (Ezgiyle ostinato) Bu sesler bas metalofon veya piyano ile çalındığında çalgı eşliği olur. Bu durum yeni tınıların eklenmesi demektir. Tını kavramıyla bağ kurmaya yarar. Ezginin de çalınması durumunda tamamen enstrümantal müziğe dönüştürme gerçekleştirilebilir.)
b- Kanon: B grubu iki vuruş sonra (3.vuruşta) başlar.
c- Tersli teknik: Yansıma tekniğidir. Bir grup baştan sona doğru söylerken, ikinci grup aynı anda sondan başa doğru söyler.
d- Gamelan tekniği: Ana temadaki bir vuruşlar iki vuruşlara dönüştürülür. Bu durumda 2.ses müzik cümlesini tekrar etmez. Çünkü 1. grup A cümlesini iki kez söylediğinde B grubu bir kez söylemiş olacaktır.
Bu etkinlikler doku kavramıyla bağ kurmaya yarar; ince doku, zayıftır, tek seslidir, kalın doku en az iki seslidir.

12.Kaydırmalı kanon: Ritmik Kanondur. 6.maddedeki ritim kalıpları arka arkaya dizilir ve elde edilen ritim cümlesi el çırparak kanon yapılır. Ünison başlanır. 1.grup sürekli tekrar ederken 2. grup her başa döndüğünde dört vuruş geç başlar. Böylece beşinci kez çaldığında yeniden ünison yapılmış olacaktır. Ünison bitirilir.
Kanona iki vuruş sonra da başlatılabilir. Daha sıklıkla yapılması da mümkündür.
Bu tekniğe “alkış müziği” de denir. Flamenko müziği içerisinde kullanılmaktadır. Bu çalışma dünya müzikleriyle bağ kurmaya yarar.

13.Ritmik dem ile çalgı eşliği yaratma: Şarkıya eşlik olarak ritim çalgıları eklenir. 6.maddedeki ritim kalıplarından 2.ritim kalıbı dışındakiler vurmalı çalgılara dağıtılır. (2.ritim kalıbı şarkıdaki ritimdir.) Örneğin:
a- Bongo bir vuruşlarla dem tutar, ana ritmi verir.
b- Tamtam 3. ritim kalıbını dem tutar.
c- Parmak zili 4. ritim kalıbını dem tutar.
d- Derili vurmalılarla kurulan bir sette, keçeli tokmakla çalmak üzere, dört ritim kalıbının oluşturduğu ritim cümlesi doğaçlama (dilediği çalgılara vurarak) çalınır.
Bu çalışmada değişik tınılar aynı anda duyulacaktır. Bu durum örgü kavramıyla bağ kurar.

14.Çalgı müziğine dönüştürme: Şarkıyı, Do-Sol sesleriyle yapılan ezgili demi ve ritmik eşlikleri birlikte çalarak yapılır.

15.Ayna tekniği: Daha uzun ezgi elde etmek için kullanılır. Ezginin önce baştan sona, sonra kesmeden sondan başa doğru solfej yapılmasıyla elde edilir.

Yapılan uygulamalar üzerine düşünceler ve sorular.


Müzik ve Drama Semineri(Çorum)

(25 Mayıs 2002)

Hazırlayan: KÖK Yayıncılık
Öğretmen: Mahiye Morgül

İzleyicilerle tanışma: Kuklayla selamlaşma, kuklaya alkış sesi verme.
İzleyicilerin akordu: Birlikte dalga olma, dalga sesiyle nefes açma, dalgayı büyütme ve küçültme.
Tanışma ve İletişim Oyunları (14-15 kişilik grupla örnek uygulamalar):
1. Dairede şefin işaretiyle isimlerle tanışma: Rondo, dem ve iki sesli yapılar.
2. İsimlerini iki vuruşta söyletme:
a- Oturarak parmak şıklatmada isim söyleme.
b- Dize vurmalarla isimleri ipe dizme
3. Tekerleme ile ikili iletişim, grupla iletişim,”O piti piti”
a- Beden çalgılarına tekerleme cümlelerini verme (Dize vurma, göğüse vurma) “O piti piti” “Karamela sepeti”
(Sınıf öğretmenleri için istenirse ritmi açığa çıkarma tekniği eklenir)
b- Ritim cümleleriyle dem tutarken üzerine solo ezgiyi yerleştirme. Soloda tüm beden çalgılarını ve derili vurmalıları doğaçlama kullanma.
4. Saat sesiyle dil ve beden ısınması:
a-“Nak nok”larla dil ve “zırr”da bedeni titretme.
b- “Tik tak tik tak saat çalıyor” şarkısıyla değişik organları 4 sayılı ritmik hareket ettirme. Solonun hareketlerini grupla taklit etme.
5. Çevre sesleriyle iki seslilik ve grafik çizimi:
a-Tren “çu puh” larla gidiyor, düdük çalıyor. Bir grup giderken diğeri düdük çalıyor. 

b-Çizime bakarak önce vokal sonra düdük ve davulla seslendirme.

6. “Tavşan Kaydıraklı Havuzda”
a- Çizime bakarak öyküyü anlatma
b- Öyküyü tavşan rolünde devinimle ve vokal sesle ifade
c- Öyküdeki sesleri çalgılarla ifade (Çalgılarla müzik yaratma)
7. Oyunlu Şarkılar
Ellerim Başımda (Oyunlu Şarkılar- KÖK Yay.)
Eğer Mutluysan (Oyunlu Şarkılar- KÖK Yay.)
23 Nisan Kutlu Olsun (Müzik Nasıl Öğretilir -Yurtrenkleri Yay.)
Kazma Kürek Çocuklar (E.Dramaya Merhaba -KÖK Yay.)

Gereken Araçlar:
Kukla, büyükçe karton, gazlı kalem (Tavşan Kaydıraklı Havuzda çizimi)
Davul, düdük, marakas, metalofon, tef.


Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü Uygulamalı Müzik Semineri

Konu: Müzik eğitiminde çağdaş yöntemler.(Kodaly, Orff ve Drama yöntemleri)
Amaç: Müzik eğitiminde öğrenci merkezli yöntemlerin öğretmene sunulması.
Tarih: 17-21 Haziran 2002
Süre: 20 saat
Yer: Batıkent, Yahya Çavuş İlköğretim Okulu müzik odası
Eğitim görevlisi: Mahiye Morgül
Katılımcı sayısı : 27 müzik öğretmeni

PROGRAM

1. gün:
Çocuk oyunlarıyla ısınma ve iletişim.
-“O piti piti”; müzik cümlesini ikili iletişimde kullanma
-“Çatlak patlak”; grupla dokunarak iletişim, düzenli tempo oyunu.
-“Ambara vurdum”; söz ve devinim yaratma, motif yaratma.
-“Annem bana”; ikili, dörtlü ve altılı iletişim.
Beden çalgılarıyla yapı oyunları; “Atım bataklıkta…” Rondo, ABA, Tersli teknik. Dem ve kanon grafiği oluşturma, grafiği seslendirme.
Tekerlemenin ritmini açığa çıkarma tekniği. Ritim şeridi kullanma, ritim karesi oluşturma.

ara

Tekerlemeden ritmik çokseslilik yaratma; dem tutma ve kanon yapıları. Ritim ile vuruş farkını görselleştirme
Kaydırmalı ritmik kanonda el çırpma müziği “o piti piti”
Boş film kutularıyla ritmi görselleştirme.
Anahtar sözcükte devinerek müzik cümlesini algılama: “Okula Başladık Heya” şarkısını devinerek iki sesli yapma. Do-Sol eşlikli çalarak söyleme. Grafikle gösterme.

2. gün:
Halk oyunlarıyla ısınma ve iletişim; Nure, Nare, Sis dağı, Tinimini hanım.
Okay Temiz Ritim Atölyesi’ne doğaçlama katılma. Vurmalılarla düşsel müzik yaratma. Grupla doğaçlamalar.
Beden çalgılarında dört temel sesin yeri.
Sınıf içi çalgılarla tanışma oyunları, çalgıları gruplandırma oyunları.
“Zımterelelli” ile çalgı oyunları yaratma. Ritmik eşlik yaratma ve eşliği grafikle görselleştirme.

ara

Gamelan tekniğiyle üç seslilik; “Doktor amca” (Gamelanlı rep.)
Ezgi çizgisi oluşturma; uzun, kısa ve titreşimli sesler.
Sesin dikliği: Glisandoyu bedene yansıtma. Telefon numarası, şakacı müzisyen, Can kahvaltı hazırlıyor oyunları.
Sembol yaratma: “Atım gidiyor” oyunundan yola çıkarak.
Hazır grafikleri seslendirme: Baş ve El Sesleri grafiğini seslendirme.

3. gün:
İsimlerle tanışma; “Konsere gittim” oyunundan ritmik doğaçlamaya geçiş. Şefin yönetiminde iki sesli oyun.
Çocuk şarkılarıyla ısınma ve iletişim; “Ellerim başımda”, “Baş Omuz”, “Tik tak”, “Tren”.
Şarkıya dans yaratma, kural belirleme; “23 Nisan” şarkısıyla.
Ses dinamikleri: “Kuklaya Ses Ver”, “Avucumda Sinek Var” oyunları, kukla yapımı.
Vokal ve enstrümantal tını farkını algılama: “Kim sustu, kim katıldı”. Grafik çizimi.

ara

İki ve üç sesli vokal dem tutma: “Makinalaşmak”, “Yayla Çiçeği” ezgilerinden.
Ezgiden ritmik eşlik yaratma: “Makinalaşmak” şarkısının bağlantısıyla.
Tartımı tınılara dağıtarak solo doğaçlama yapma; beden çalgıları ve vurmalılarla.

4. gün:
Düşsel ortamda ısınma ve iletişim: “Çiftçi Nasıl Ekiyordu” şarkısındaki buğdayın öyküsündeki devinimlerle.
Öyküdeki iş seslerini devinimle birlikte verme, vokal ısınma.
Devinimleri müzik cümlelerine yerleştirme, dansa dönüştürme,
İş seslerini sembollere dönüştürme; çiftçiye vokal ve enstrümantal müzik besteleme.

ara

Kodaly’nin el işaretleri ile solfej ve iki sesli vokal ısınma.
Demli yapıda dört ses üzerine solo parti (polifoni); “yangın var” şarkısıyla. Şarkıya dans yaratma.
Soloya akor eşliği (homofoni) “Oyun” kanonu, Do-Mi-Sol akor eşliği çalma.
Pandur Pandur şarkısına dans ve Fa-Do sesleriyle eşlik.

5. gün:
Artık materyallerle sınıf içi eğitim çalgıları yapımı:
Yağmur kaktüsü, Hindistan cevizi marakası, orman şeytanı, gazoz kapaklarıyla marakas, kukla yapımı, tokmak yapımı, kağıt ağacı, rüzgar çanları, halhal, ördek sesli film kutusu, misinayla telli çalgı, balonlu kutu ve pet şişelerle marakas yapımları.

ara

Öyküyü bölerek canlandırma ve bölümlere doğaçlama müzik besteleme
Bak-düşün tekniği ile doğaçlama besteleme: Yemeniden ve kartpostaldan esinlenme.
Şarkıya uygun düşssel ortam yaratma ve şarkıyı yaratılan atmosferde söyleme. Zuckmayer’in hayatından 3 anı doğaçlama oynama ve Dostluk şarkısını bu sahnelerde söyleme.



Kursa katılanlar ne dediler:

Halide Zehra Onat ( Mamak Kız Meslek Lisesi Müzik Öğretmeni):
“Şimdiye kadar işimi sevmeden yapıyordum. Bu seminere katıldığımdan beri müzik öğretmenliği benim için keyifli bir iş haline geldi. Artık mesleğimi seviyorum.”

Selma Özdar (Aydınlıkevler Zihinsel Engelliler İlköğretim Okulu):
“Mahiye öğretmenimin daha önce de drama kursuna katılmıştım.O zaman da çok yararlandım. Geçici görevle gelmiş olduğum şimdiki okulumda, şimdi dilekçe verdim ve temelli kalmaya karar verdim. Çünkü bu kursta öğrendiklerimle çocuklara ulaşmayı başardım.”

Nuran Karayel “AÜEF Okulöncesi Eğitimi Müzik Öğretmeni):
“Daha önce Orff kurslarına katılmıştım. Yöntemi daha üst seviyeye nasıl taşıyacağımı bilemiyordum. Şimdi bunu öğrendim. Mahiye hanıma teşekkür ediyorum.”

Muazzez Aksoy (Batıkent Refika Aksoy İ.Okulu Müzik Öğretmeni):
“Mahiye hanımın derslerini daha önce izlemiştim. Arkadaşlarıma anlatmıştım. Bu kursun yapılmasını heyecanla bekliyorduk. Kursu düzenleyen MÜZED’e, Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü Program Geliştirme Dairesine ve Mahiye öğretmenimize çok teşekkür ediyoruz. Şimdi, bu kursun devamını rica ediyoruz.”


Kültür Bakanlığı Gençlik Koroları Şef Eğitimi Semineri

(28 Haz.-2 Tem.2002 Antalya)

Konu: Müzik ve Dans.
Kodaly Yöntemi (Koral Metod) ile müzik cümlelerini devinime dönüştürme teknikleri.

Seminer Özeti:
Kodaly’ye göre çocuğun kendi bedeni onun metronomudur. Bu metronom çok parçalı bir makine gibidir ve ahenkli hareket etme özelliğindedir.
Dans bir devinimin ritmik tekrarıdır. Devinimlerin başlama ve bitişlerinde müzik cümleleriyle ilişkilendirilmesi esastır.
Tüm grupla yapılan ritmik devinimler (figürler) aynı zamanda ezgide ritmik beraberliği de sağlar. Dans, ritmi insanın içinde hissetmesinin dışa vurumudur. Ritim duygusunu geliştirme amacıyla yapılması kadar estetik sezginin gelişmesi için de buna gereksinim vardır.
Bedenin ifade aracı olarak kullanılması dramanın da konusudur. Bu nedenle drama ve müzik birleşip opera sanatını, dansla da birleşip müzikal sanatını doğurmuşlardır.
Bazı şarkıları bestecinin hangi duyguyla yazmış olabileceğini sezmek için veya şarkı sözündeki duyguyu sese yansıtabilmek için bir çözümleme tekniği olarak dramadan yararlanılmaktadır. Deneysel çalışmalar şeklinde yapılıp en uygun ifade şekline grupla karar verilen bu tür drama çalışmalarını dünyada az da olsa yapan koro örnekleri vardır. Geçlik koroları geliştikçe bir gün bu tür çözümleme çalışmalarına da gerek duyulacaktır. (Ör. Dostluk Şarkısı)
Müzik bilgisi aranmaksızın yetenek sınavıyla alınan koro elemanlarının müzik kavramlarını öğrenmesi gereği vardır. Müzik kavramlarının bedende hissedilmesi müziğin dansa dönüştürülmesinde önemli çıkış noktasıdır. Müzik kavramlarının algılanabilmesi için devinimle ifade edilmesine gerek vardır.
Önemli uyarılar:
a- Kalın seslerde beden aşağıda, ince seslerde yukarıda olmalıdır.(4 temel sesin beden çalgılarında karşılıkları.) İnceleşen ezgide öne yürüme, kalınlaşan ezgide geri yürüme uygundur.
b- Beden çalgıları kullanılırken vokal sese eşlik esası vardır, hangi sesler vokal sesi bastırmaz?
c- Tüm çalgılar insan sesine eşlik içindir, onu bastıran çalgılar (Bakır nefesli sazlar, bando müziği, mikrofon kullanılan enstrümantal olan olmayan tüm sesler) işitme eşiğini yükseltir, sesi patlatır. İnsan sesini ön planda tutmamak pedagojik hatadır, sanata ve insana saygısızlıktır. Tüm sanatlar insanı yüceltmek içindir.
d- Konser verilen salonda sizden önce mikrofon kullanılmışsa işitme eşiği dinleyicide de yükselmiştir. İnsan doğasına aykırı bir ortam oluşmuş demektir. Söyleyeni de dinleyeni de rahatsız eder.
e- Diyafram çalıştırmada önce nefes dışarı boşaltılır. Karın kaslarının diyafram üzerine bastırmasıyla ilk hareket başlatılır. İyice boşalan akciğere daha fazla hava girmesi sağlanır..
f- Aleksander tekniğiyle ısınma örneklerine yer verilmelidir.
-Balon şişirme ve boyun çalıştırma.
-Diyaframı yerleştirme; kollar omuzdan kalkar eller önde birleşir, nefes alırken baş ve eller yukarı, verirken aşağı.
-Dalga devinimiyle şşşş sesini büyütme ve küçültme; el ele duruşta, daireler çizilir, yukarı kalkarken nefes alınır, dalga düşerken ciğer boşaltılır. Kreşendo ve Dekreşendoda devinimle ses örtüşmelidir.
Kodaly’nin nota okuma yönteminden yararlanarak FA anahtarına geçiş örneği: d harfini la aralığına taşıyarak orada nota okutma. (Bas ve tenorların solfej yaparken buna ihtiyaçları olacak.)

Uygulamalar
1-Koro tınısı elde etme oyunu
2-Kodaly’nin el işaretleriyle iki sesli vokal ısınma.
3- DO, Mİ, SOL, sesleriyle bir isimdem yola çıkarak doğaçlama.
4-Dairede oynanan dansı koro düzenine (çizgiye) taşıma: Tiren gidiyor, tekerleklerini devinimle ifade, aynı anda düdük sesini verme, sembolle gösterme.
5-Ritim kalıplarından doğaçlama dansa ve vokal seslendirmeye geçiş. (4 basit ritim kalıbıyla çalışma) Yeniden yaratmada dönüştürme tekniğinden yararlanma, sese eşzamanlı devinim yaratma.
-Seçtiğin ritimle el çırparak dolaş
-Aynı ritmi çalanlarla gruplaş
-Ritmine uygun vokal sesler yarat, grubun ortak vokalini bulana kadar devam et
-El çırpmayı bırak vokal sesi devam ettirerek dolaş, dolaşırken vokaline devinim yarat
-Grubunla buluş ve ortak devinim yaratana kadar dansı sürdür.
Tartışma: Yaşadığınız süreçte neler gördünüz, neler hissettiniz, farklı olan ne yaşadınız, grup vokalini ve dansını nasıl başardınız? Yaşadığınız Dönüştürme Tekniği sürecini sıralayalım.
6- “Bombili bom” ritimleriyle ritim hafızası oluşturma.
-Hafızadaki ritimle kaydırmalı kanon. Kaydırma vuruşlarını ayaklara verme.
-“bombili..” sözleriyle kaydırmalı kanon
-Kaydırmalı kanona solo doğaçlama ekleme
Tartışma: Yaşadığınız süreçte neler gördünüz? Neden önce ritimle çalıştık? Bu çalışma ritmik uyum egzersizi olarak kullanılabilir mi?
a-Grup enerjisini açığa çıkarma nedir?
b-Grup dinamiğinden hız alma nedir? Gruptan kopamama, yorulsan da sonuna kadar götürme duygusu yaşadınız mı? Hata yapma riskini en aza indirme yolu grubun parçası olduğunu hissetmedir.
c-“Drama saklı enerjilere meydan okuyor” size neyi ifade ediyor? Drama bir grup etkinliğidir.
7- İki bölümlü şarkıda dans (23 Nisan Kutlu olsun)
-Çok tekrarlı şarkılarda seramonik yürüyüşler uygundur. Bu danslarla açık alanda konser verilebilir. Az üyeli oda korosuyla yaka mikrofonu kullanılabilir.
8- Rondoya dans ve eşlik yaratma (Zımterelelli) Dansı çizgiye taşıma.
9. Dört sesli kanona dans yaratma. (Row Row)
10. Gamelan tekniği ile yapılmış üç sesli şarkıda beden çalgılarını metronom olarak kullanma. (Doktor Amca)
11.Demli teknikle yapılmış iki ve üç sesli şarkılarda, şarkı sözündeki ritmi bedene ve vurmalı çalgılara aktarma. (Makinalaşmak) Makinaya parça ekleme (tabloyu tamamlama tekniği) ile drama.
12. Ezgili demle 4 sesli vokal ısınma. Solfej ve şarkısıyla “Yangın Var” Tutti kavramını verme. Çoksesli şarkıya süreçsel drama teknikleriyle dans yaratma. Müzikal (şarkı+dans+drama) oyunculuğuna ilk adımlar.


HÜEF Okulöncesi Eğitim Bölümü Müzik Dersi

10 Haftalık İzlence

8 Ekim 2002 1.Hafta:
– İsimlerle tanışma oyunları
– Beden sesleri ve durum seslerini bilme oyunları
– “Ambara vurdum bir tekme” oyununa yeni söz yaratma
– Beden çalgılarında 4 temel ses ve karşılıkları
– “Ellerim Başımda”, devinimle ve ikili iletişimle oyun, “Ben ne çalıyorum” düşsel orkestra kurma
– Evrende ritim, vücudumuzda ritim, ana ritim.

15 Ekim 2002 2.hafta:
– CSO konserine gidenlerle şefi taklit oyunu
– İsimleri ipe dizme, iki vuruşta söyleme
– Ritim ve vuruş farkı, ritim karelerinde gösterme
– “Müzik Çalışalım ” kitabından örnek çalışma, öksüren çocuğa öykü yaratıp canlandırma
– Çalgı yapımına hazırlık, tokmak için materyal toplama
– Gözü kapalı çalgıyı tanıma
– Çalgılarla seramonik oyun
– “Babaannem bana çalgı aldı” ekleyerek oynama
– “Yusufçuk” ile sesin yönünü bilme, sol-mi vokal yapılanma başlangıcı

22 Ekim 2002 3.hafta:
Bahçe oyunları, (60 çalgıyla)
– Çalgılarla doğaçlama, “grubunu bul” oyunu
– Eşini kör takip etme, rol değiştirerek yineleme
– Taiko davul gösterisi, eşinin omuzunda çalarak dolaşma (O piti piti)
– Dairede şefin komutlarıyla tek ses, dem tutma, iki sesli ve rondo
– İç içe iki dairede seramonik dans, iç dairede şifonlarla doğaçlama, ebeyi taklit oyunu
– Hayvan seslerini gruplama oyunu; “grubunu bul”
– “Eski minder” pozunu dondurma
– “Mutfakta neler oluyor” ele vurma ve parmak şıklatarak iki yöne yürütme
– “Eğer mutluysan vur ellerini” çalgılarla eşleştirmeli şarkı

5 Kasım 2002 4.hafta:
– Tatil dönüşü getirilen çalgılar
– Bahçe oyunlarını özetleme
– Uzun se kısa ses, horoz öttü, tiren düdük çaldı, ses çizgisini tahtaya çizme
– Tiren sesleriyle iki sesli müzik yapma
– “Eğer mutluysan” dan çalgı oyunlarına geçiş; hangisi çaldı, hangisi eklendi, hangisi çıktı, karışık sırayla hangileri çaldı
– 10 Kasım seramonisi
– “Ataya Şükran” üç sesli kanonu, demli iki sesli.
– “Atatürk tartımı” çalgılarla tartımlama, derililerle dem tutma, ritmik kanon
– Metalofonda sıra ses oyunu “Aslanı dereye su içmeye götür” kendi öykünü çal
– “Neşeli günler” çıkıcı ve inici do dizisi söyleme ve çalma

12 Kasım 2002 5.hafta:
– Tiren taklitleriyle ısınma, iki sesliliği iki katlı grafikle gösterme, kesik kesik ses ve uzayan sesler, “Tren” şarkısı (Oyunlu Şarkılar) ve solfeji
– “Şimdi şurda bir kuş var” (YA-PA) hayvan seslerini önce vokal sonra çalarak verme,(M.Ç. 77) sonra resimli boyama testi.
– Sarkaçlı saat taklitleriyle ısınma, dil açma
– ” Saat” (YA-PA) şarkısına ritmik devinim yaratma
– Şarkıyı el işaretleriyle solfej yapma ve tahtada ezgi çizgisini gösterme
– Solfeji metalofonda çalma
– Parmak şifresiyle elin pozisyonunu bulma Solfeji şablon üzerinde çalışma ve piyanoda çalma
– “Neşeli günler” şarkısının tekrarı ve sıra ses çalma
– Seslerin Dünyası” kasetlerini gruplara verme, (Süre bir hafta) ödev verme; Her grup kendi kasetindeki oyunları yazacak, en az bir tanesini sınıfta yapacak. Herkes benzer bir öykü yaratıp yazacak, öyküsünde kullanacağı çalgıları grubundakilere kullandıracak.

19 Kasım 3 Aralık 2002 6-7-8-hafta:
– Hazırlanan grup oyunlarını izleme ve değerlendirme

26 Kasım 2002 7.hafta:
Oyunları ve değerlendirmeye devam
Saat şarkısını piyanoda çalma ..10 puan,
Kaynak temini/O.Şark.ve M.Çalş./ ..10 puan,
Şarkıyı doğru sesle söyleme… 20 puan,
Kasetten yararlandığı grup oyununu yönetme 60 puan.

17 Aralık 2002 9.hafta:
– Müzik Çalışalım. 68, 69 öykü yaratma ve seslendirme
– “Leylek leylek” tekerlemesini oynama, resimden şarkıyı anımsama (M.Çalş. 72)
– Ritmik sayışma, (M.Ç. 76) ikili oyunlar, Oyun tekerlemelerinin özellikleri (E.Y.D.Merhaba)
– Bisikletin lastiği patladı, uzun kısa ses (M.Ç.89), öyküyü devinimle ve sembollerle ifade
– “Çiftçi Nasıl Ekiyordu” ronta ritmik devinim yaratma (M.N.Öğretilir)
– Şarkıya resim yapma, resimli karelerden şarkıyı söyleme, şarkıya iş sesleri yaratma

24 Aralık 2002 9.hafta:
– “Atıma bindim deh deh deh”, sesi sembollere dönüştürme (Oyunlu Şarkılar)
– “Atım gidiyor” rondo, kanon, dem teknikleriyle oyunlaştırma (M.N. Öğretilir)
– “Okula Başladık” anahtar sözcükte devinme, iki sesli çizim. (M.N.Ö.)
– Do-Sol ses kutularıyla eşlik çalma
– “Ambülans” şarkısını oynama, şarkıya yeni söz yaratma, Do-Sol ile eşlik çalma
– Şarkıları solfej ve orgda çalma
– “Gel de gör benim ne güzel bir evim var” şarkısına ront yaratma

17 Aralık 2002 10.hafta:
– Hızlı- yavaş oyunları
– Kuvvetli-hafif oyunları
– İnce-kalın ses oyunları
– “Ablamı hiç gördün mü?” yeni söz ekleme (Oyunlu Şarkılar)
– “Pandamın uykusu gelmiş” yeni söz ekleme (Oyunlu Şarkılar)
– “Tavşan kaydıraklı havuzda” öyküyü oynama ve seslendirme,
– Grafik çizimleri seslendirme (M.N.Öğretilir)
– Şarkıları solfej, ezgi çizgisi ve çalma

31 Aralık 2002 11.hafta:
– Kemanla tanışma oyunları; nesi var, resimle eşleştirme testleri, kalın ve ince sesi karşılaştırarak bilme, tel çizimiyle eşleştirme, ağırlığını fark etme, uzunluğunu kendi boyuyla karşılaştırma, glisando çalma, şarkıdaki kuş sesini kemanda doğaçlama çalma.
– Tavşan Kaydıraklı Havuzda, grafik çizimden öykü yaratma, öyküyü vokal ve çalgılarla seslendirme
– “Bir küçük örümcek” şarkısıyla ikili iletişim, şarkıyı çalgılarla seslendirme; tremolo çalarak metalofonda çıkıcı sesler, tokmağı sürterek kaydırma sesi, orgun tuşlarında ve ksilofonda yağmur damlaları.
– “Yağmur yağıyor” tekerlemesine oyun. Solfej ve çalma.
– “Arabam geliyor” şarkısına iş sesleri ekleme. Solfej ve çalma.
– “Benim güzel evim” şarkısıyla ev içinde temizlik dramatizeleri. Solfej ve çalma.
– “Yusufçuk” şarkısıyla saklambaç oyunu, sesin geldiği yönü bilme.
– “Pandamın uykusu gelmiş” şarkısına söz ekleme. Kazandırılmak istenilen davranışları şarkı sözü olarak verme.

7 Ocak 2003 12.hafta:
– “Ablamı hiç gördün mü”, “Kayıktayım”, “Yavru kedi ile annesi” şarkılarını oyunlaştırma. Solfej ve çalma.
– “Baş omuz kol bacak” şarkısıyla ikili iletişim. Solfej ve çalma.
– Kuklaya şarkı söyletme teknikleri: Soru cevaplı şarkılarda iki kukla kullanma. (Kuklayı masa arkasından yönetme, kuklaya role uygun ritmik devinim verdirme)
a- Öğretmenin iki elinde kukla, iki değişik ses tonu kullanma
b- İki çocukla, soru – cevap cümlelerinde rol paylaştırma
– “Küçük kurbağa”, “Küçük Ayşe”, “Çiftçi nasıl ekiyordu buğdayı”, “Sen bugün ne öğrendin yavrum”, “Şimdi şurda bir kuş var”, “Pazara gidelim” şarkılarını kukla tekniğiyle oyunlaştırma

14 Ocak 2003 13.hafta:
Uygulamalı 2.vizeye hazırlık. Öğrenilmiş şarkılar ve oyunlar
Vize için uygulama grupları oluşturma, grupların oyun ve çalma parçalarını belirleme, oyunların provaları ve geliştirilmesi.

21 Ocak 2003 14.hafta:
Uygulamalar ve değerlendirme:
1. Şarkı söyleme (Oyun içerisinde)
2. Şarkıya grup oyunu ve yeni söz yaratma
3. Çalma (Şarkının öyküsünü çalgılarla seslendirme ve bu sırada değişik çalma tekniklerini kullanma)
4. Şarkıyı resimli karelerden anımsama
5. Müzikal kavramları görselleştirme (Kullanılan seslerle grafik çizim)

Derslerden fotoğraflar: