Türk tarihi, günümüzdeki Türk halklar’ın ve yabancı halkların arasında zamanla erimeden önce Türk dilini konuşmuş olan Türk topluluklarının ortak tarihidir. Göktürklerden önce varolmuş Türk dili konuşan topluluklar bazı tarihçiler tarafından, Türk tabiri yerine Ön Türk tabiri ile anılır.

Türkler’in siyasi bir topluluk olarak ilk tarih sahnesine çıkmalarının Hun (Hiung-nu’lar veya Şiongnu’lar) hükümdarlığı ile olduğuna dair iddialar vardır.[1][2]. Başlangıcı hususunda tartışmalar olsa da Türklerin tarihi, dünya tarihinin önemli bir parçasıdır. Avrasya ve Kuzey Afrika’da ortaya çıkan her halkın tarihi uzaktan veya yakından Türklerin hareketlerinden etkilenmiştir. Türkler doğu kültürlerini batıya ve batı kültürlerini doğuya taşımakla da önemli bir rol oynamışlardır. Kendi dinleri Tengricilik’ten sonra benimsedikleri yabancı dinlerinde çok kez öncüsü ve savunucusu olmuş ve yayılmalarını ve gelişmelerini sağlamışlardır (Mani dini, Musevilik, Budizm, Ortodoks ve Nasturi Hristiyanlığı, İslam).

Türk Tarihinin Başlangıcı

Dünya üzerinde yaşayan insan topluluklarının milletleşme süreci onların avcı-toplayıclıktan çiftçi-çobancılığa geçimesi ile başlar.[3]. Türkleri oluşturacak insan topluluklarının m.ö 6000 lerde koyun yetiştiriciliğine başladığı düşünülmektedir. [4] Bu tarih atlı göçebe Türk kültürünün başlangıcı olarak kabul edilebilir. Bu değişiklikler ile ilk Türk kültürü olan anav kültürü ortaya çıkmıştır. Türklerin atalarının MÖ 2500 ile M.Ö. 1700 yılları arasındaki Afanasiyevo kültürü ile başlayan ve MÖ 1700 ile MÖ 1200 yılları arasındaki Andronovo Kültürü ile devam eden dolikosefal mongolitlerle ortak yönleri bulunmayan Brakifesal ırka dayandıığını savunurlar. Bu ırkın savaşçı ve göçebe kültüre sahip olduğu, MÖ 1700 yılları sonrasında kitleler halinde Altay Dağları ile Tanrı Dağları arasındaki bölgeye yayıldığı bilinmektedir.[2] Bilinen ilk Türk devleti İskitlerdir.[4][5][6][7][8]

M.Ö. 3`üncü yüzyıl

• M.Ö 1200: Çu Devleti
• M.Ö 756: İskit Saka İmparatorluğu
• M.Ö.312: Büyük Hun Devleti’nin (Huing nu) kuruluşu ve Çin/Hiung nu arasında Kuzey Şansi Savaşı
• M.Ö.240: Bozkır halklarına karşı Çin’in duvar inşası: Çin Seddi
• M.Ö.209: Hiung nu lideri Teoman’ın ölümü ve Mete’nin Hiung-nu’ların (Hunların) lideri olması
• M.Ö.201: Kırgız halkından ilk kez söz edilmesi
• M.Ö.201: Pe-Teng Kuşatması

M.Ö. 2`nci yüzyıl

• M.Ö.187: Çin’in Hiung nu üzerine Pa-i-Teng seferi
• M.Ö.177-M.Ö.165: Yue-çilerin Hiung nu’lar tarafından Kansu’dan Baktriane’ye sürülmeleri ve oradaki Helen krallığını ortadan kaldırmaları
• M.Ö.177-M.Ö.165: Hiung nu’ların Çin’e akınları
• M.Ö.138-M.Ö.126: Baktria’da Çang Kien elçiliği. Çin-İran ilişkileri
• M.Ö.2 yüzyılda:Asya Hun Devleti(Büyük Hun Devleti) yıkıldı

M.Ö. 1`nci yüzyıl

• M.Ö.49-M.Ö.36: Çiçi’nin Talas’a göçü (Batı Hiung-nu)

1`nci yüzyıl

• 48: Hiung nu’ların ikiye bölünmeleri (Kuzey Hiung-nu ve Güney Hiung-nu)
• 93: Hiung nu’ların Sien Pi’ler tarafından mağlup edilmeleri

2`nci yüzyıl

• Aşağı İtil’de (Hazar denizi’nin kuzeyi) Hun varlığı

3`ncü yüzyıl

• 260: Şan-şi’nin kuzeyinde Tabgaçlar

4`ncü yüzyıl

• 304-351: Çin’in kuzeyinde Hiung-nu krallıkları (Han Zhao, Hou Zhao)
• 388-392: Çin’in kuzeyinde Ding ling krallığı (Wei)
• 374-375: Avrupa Hunlarının Don Nehri’ni geçişi
• 386-409: Tabgaçlar Kuzey Çin’de (Kuzey Vey)
• 395: Kavimler Göçü

5`nci yüzyıl

• 402: Rouran’ın kuruluşu (Yüan Yüan/Avarlar?)
• 407-431: Çin’in kuzeyinde Hiung-nu krallığı (Xia)
• 422: Lo-yang’ın Tabgaçlar tarafından alınışı
• 427: Romalılar ve Hunların ittifakı
• 434: Bizans ile Hunlar arasında Margos Antlaşması
• 440: Ak Hun (Eftalit) istilalarının başlaması
• 451: Attila Galya’da (bugün Fransa)
• 452: Attila’nın Roma seferi ve Papa I. Leo ile görüşmesi
• 480: Hazar denizi ile Tuna nehri arasında Ön Bulgarlar
• 480: Mazdek İsyanları’nda Sasaniler’e Ak Hunların yardım etmesi

Orta Çağ/Türkler 

6`ncı yüzyıl

• 531-578: Kafkas Surları’nın İranlı Hüsrev tarafından dikilmesi
• 534: Tabgaçların (Vey Hanedanlığı) dağılması
• 552: Tu-kiu’lerin (Türküt’ler/Göktürkler) Rouran egemenliğe karşı ayaklanması. Birinci Göktürk Kağanlığı’nın kuruluşu.
• 565: Ak Hunların (Eftalitler) Göktürkler tarafından ortadan kaldırılmaları
• 582: Birinci Göktürk Kağanlığının bölünmesi

7`nci yüzyıl

Orta Asya

• 630: Doğu Göktürk Kağanlığı’nın Çin egemenliğine girmesi, Batı Göktürk Kağanlığı’nın Çin etkisine girmesi
• 639: Göktürk prensi Kürşad’ın Çin sarayında ihtilal denemesi
• 659: Batı Göktürk Kağanlığı’nın Çin egemenliğine girmesi
• 673-674: Arapların Maveraünnehir’e ulaşması ve Buhara’yı kuşatması.
• 674: Paralı Türk askerlerinin (Memlûkler) Arap ordularında görülmeye başlanması
• 681: İkinci Göktürk Kağanlığı’nın kuruluşu
• 699: Türgiş Hanlığı’nın kuruluşu (bugünkü Kırgızistan topraklarında)

Doğu Avrupa

• 616: Avarların İstanbul’u birinci kez kuşatması
• 621: Avarlar’ın yönetimindeki Slavların ayaklanması, Balkanların Slavlaşmasının hızlanması
• 626: Avarların İstanbul’u ikinci kez kuşatması ve ağır kayıplar sonucunda gerilemeye başlaması
• 626-627: Doğu Roma İmparatoru Herakleios’un Hazarlar’dan yardım istemesi, Hazarların Sasaniler’i yenerek Kafkasya’yı işgali
• 630: Batı Göktürk Kağanlığı’na bağlı Don-Volga havzasında yerleşik Hazarların bağımsız olması, Karadeniz’in kuzeyinde ise Büyük Bulgar Hanlığı’nın kurulması
• 651-652: Sasaniler’i yıkarak tüm İran’ı ele geçiren Arap İmparatorluğu ile Hazarların savaşı
• 678: Hazarların batıya doğru baskısıyla Büyük Bulgar Hanlığı’nın bölünmesi
• 680: Balkanlara inen Bulgarların Birinci Bulgar Devleti’nu kurmaları

Bulgarların bölünmesi:

8`nci yüzyıl

Orta Asya

• 705-715: Arapların Maveraünnehir’i alması
• 720-735: Ötüken’de Orhun Anıtlarının dikilmesi
• 721-737: Türgişlerin Araplara karşı saldırısı
• 744: İkinci Göktürk Kağanlığı’nın ayaklanan Uygurlar, Karluklar ve Basmiller tarafından yıkılması
• 745: Uygur Kağanlığı’nın kuruluşu, Kimeklerin bugünkü Kazakistan’da bağımsız hanlık kurmaları
• 750: Arap İmparatorluğu’nun başına Abbasilerin geçmesiyle Türk-Arap ilişkilerinin yumuşamaya başlaması
• 751: Çinlilerin Orta Asya’ya girişi, Arapların Talas Muharabesi’nde Karluklar’ın yardımıyla Çinlileri mağlup etmesi, Karlukların İslamiyete geçmeye başlaması
• 762: Uygur Kağanlığı’nın Çin’deki Tang hanedanına An-Lu-Şan ayaklanmasının bastırılmasına yardımı
• 765: Uygur Hanı Bögü’nün Mani dinini benimsemesi
• 766: Türgiş Hanlığı’nın Uygur Kağanlığı’na bağlı Karluklar’a yenilerek dağılması, özerk Karluk Hanlığı’nın kurulması, Karluklardan kaçarak Hazar ve Aral gölleri civarına göçeden Oğuzlar’ın Oğuz Yabgu Devleti’nin temellerini atmaları
• 789-795 Uygur Kağanlığı’nda taht mücadeleleri ve gerileme

Doğu Avrupa

• 713-737 Hazar-Arap Savaşı, Hazarların Kafkasya’yı kaybı
• 716: Tuna Bulgar Hanlığı’nın Bizans İmparatorluğu ile ilk yazılı anlaşması ve vergi almaya başlaması
• 717-718: Arapların İstanbul Kuşatması’na karşı Bulgarların Bizans’a yardımı
• 740: Hazarların Yahudiliği resmi din olarak kabulü
• 745-775: Bulgar-Bizans mücadelesi
• 764: Hazarların Abbasiler’i yenerek Kafkasya ve İran’ın batısını istilası
• 780: İtil Bulgar Hanlığı’nın kuruluşu
• 792: Markeli Muharebesi sonrası Bizans’ın Bulgarlara tekrar vergi vermeye başlaması
• 796: Macar ovasına sıkışmış Avar Kağanlığı’nın Franklar tarafından işgali

9`ncu yüzyıl

Orta Asya

• 821: Uygurların Tibetlileri püskürtmesi
• 832: Uygur Kağanlığı’nın kargaşaya sürüklenmesi
• 840: Kırgızların saldırısı sonucu Uygur Kağanlığı’nın yıkılması, Kırgız Kağanlığı’nın kurulması, Uygurların güneybatıya kaçmaları, Kırgız egemenliğini tanımayan Karluklar’ın bağımsızlıklarını ilan ederek Karahanlı Devleti’nin temelini atmaları
• 848: Güneybatıya göçeden Uygurların Kansu Uygur Krallığı’nı kurmaları
• 856: Güneybatıya göçeden bir diğer Uygur kolunun Karahoca Uygur Krallığı’nı kurması

Doğu Avrupa

• 804: Frankların darbeleri sonucunda dağılan Avar Kağanlığı’nın Tuna Bulgar Devleti tarafından yıkılması
• 811-814: Tuna Bulgar Devleti’nin Bizans İmparatorluğu’nu yenilgiye uğratması
• 860: Güneye inen Ruslar’ın Hazar Kağanlığı’nın aleyhine Kiev’e ulaşmaları
• 861: Sri Derya civarındaki Peçeneklerin Oğuzlar, Kimekler ve Karluklar’ın baskısıyla Karadeniz’in kuzeyine göçleri
• 864-865: Bulgar kralı I. Boris’in hıristiyanlığı kabul etmesi, Tuna Bulgarlarının tamamen slavlaşarak Türk dünyasından kopmaları
• 889: Karadeniz’in kuzeyindeki Peçeneklerin, Hazarlar ve Kıpçaklar’ın baskısıyla batıya ilerlemeleri
• 892: Batıya ilerleyen Peçenekler’in Dinyeper boylarındaki Macarlar’ıKarpatlar’ın ötesine göçe zorlamaları, Bizans İmparatorluğu ile ittifak kurmaları

Ön Asya ve Afrika

• 833-842: Halife Mutasım döneminde Türk kölemen askerlerin Abbasi sarayında etkilerinin artması
• 836: Abbasilerin başkentinin Bağdat’tan Türk kölemen garnizonunun bulunduğu Samerra’ya taşınması
• 868: Tolunoğulları’nın Abbasi halifesine bağlı kalarak Mısır, Suriye, Filistin ve Irak’ın kuzeyine egemenlikleri

10`ncu yüzyıl

Orta Asya

• 923: Çin’in kuzeyinde Göktürk soyundan gelen Şato Türklerinin Hou Tang hanedanını kurması
• 924: Moğol Hitayların Kırgız Devletini yıkması, Ötüken’de Türk egemenliğinin bitmesi, Kırgızların bugünkü anayurtlarına göçü
• 934: Satuk Buğra Han’ın İslamı kabul etmesiyle, Karahanlı Devleti’nin müslümanlığı benimsemesi
• 979: Şato Türklerinin Kuzey Song Hanedanı’nın egemenliğine girmesi, Çin’in kuzeyinde Türk varlığının erimesi
• 990-999: Karahanlı Devleti’nin Samanoğulları’nı yıkması, Maveraünnehir’in 300 yıl sonra yeniden Türk egemenliğine girmesi

Doğu Avrupa

• 920: Rus-Peçenek savaşı
• 922: İbn Fadlan’ın İslamiyeti kabul eden İdil Bulgar Hanlığı’nı elçi olarak ziyareti
• 940: Hazarlar’a karşı Rus-Bizans ittifakı, Hazarlar’ın Kırım’ı yitirmesi
• 943: Peçenekler’in Bizans İmparatorluğu’na karşı Ruslarla ittifak kurması
• 965: Oğuz Yabgu Devleti’nin Hazarlara karşı Ruslarla ittifak kurması
• 968-972: Peçenekler’in Ruslara saldırıları
• 969: Hazar başkentinin Rus kralı I. Svyatoslav tarafından alınışı, Hazarların Kafkasya’nın kuzeyine çekilmesi
• 985: Oğuz Yabgu Devleti’nin Volga Bulgar Devleti’ne karşı Ruslarla ittifak kurması
• 986: Selçukluların Oğuz Yabgu Devleti’nden koparak Kazakistan’ın güneyine yerleşmeleri

Ön Asya ve Afrika

• 905: Mısır’da Tolunoğulları hanedanına Abbasiler tarafından son verilmesi
• 935: Bir başka Türk kökenli haneden Akşitler’in Mısır’da iktidarı ele geçirmesi ve Suriye, Filistin, Hicaz ile Sudan’ın kuzeyine egemen olması
• 963: Gazne Devleti’nin kurulması, Türk egemenliğinin Afganistan ve Pakistan’a yayılması
• 969: Akşitler’in egemenliğinin Fâtımî Devleti tarafından sonlandırılması

11`nci yüzyıl

Orta Asya

• 1036: Kansu Uygur Krallığı’nın Moğol Tankut Krallığı’nın egemenliğine girmesi
• 1042: Karahanlı Devleti’nin Doğu ve Batı olarak ikiye bölünmesi
• 1050: Kimek Hanlığı’nın Kıpçakların istilasına uğrayarak yıkılması
• 1089: Semerkant merkezli Batı Karahanlı Devleti’nin Selçuklu tabiyetine girmesi
• 1091: Kaşgar merkezli Doğu Karahanlı Devleti’nin Selçuklu tabiyetine girmesi
• 1092: Büyük Selçuklu Devleti’nin iç karışıklıklara sürüklenmesi sonucu iki Karahanlı devletinin tekrar bağımsız olması

Doğu Avrupa

• 1016: Hazar Kağanlığı’nın Ruslar ve Bizans İmparatorluğu tarafından ortadan kaldırılması
• 1037: Ruslar tarafından mağlup edilen Peçenekler’in Romanya’ya yerleşmeleri
• 1061-1068: Ruslar’ı mağlup eden Kıpçaklar’ın Karadeniz’in kuzeyi ve Ukrayna’yı ele geçirmesi
• 1091: Malazgirt Muharebesi’nden sonra zor durumda bulunan Bizans İmparatorluğu’na karşı saldırıya geçen Peçeneklerin Enez civarında Bizans-Kıpçak ittifakınca imha edilmesi
• 1093: Kıpçaklar’ın Ruslar’ı kesin yenilgiye uğratması

Ön Asya

• 1038 Selçuklu Devleti’nin Horasan’da kurulması
• 1040: Dandanakan Muharabesi’nde Selçukluların Gaznelileri yenerek İran’a doğru yayılmaları
• 1048: Bizans-Gürcü ittifakını Pasinler Muharebesi’nde mağlup eden Selçukluların Doğun Anadolu’ya girmesi
• 1055: Selçukluların Bağdat’ı fethederek Abbasiler’i egemenliği altına alması
• 1064: Selçukluların Ani Kalesini fethederek Ermeni-Gürcü direnişini kırması
• 1071: Malazgirt Muharabesi’nde Bizans İmparatorluğu’nu yenen Selçuklular Anadolu’ya yayılmaları
• 1072: Sivas’ta Danişmentliler Beyliği’nin kuruluşu (Büyük Selçuklulara bağlı)
• 1077: Başkenti İznik olan Anadolu Selçuklu Devleti’nin kuruluşu (Büyük Selçuklulara bağlı)
• 1081: Çaka Beyliği’nin Ege kıyılarında donanma inşası ile Türk Deniz Kuvvetleri’nin kuruluşu
• 1085: Suriye Selçuklu Devleti’nin kuruluşu
• 1092: Sultan Melikşah’ın Haşhaşiler tarafından öldürülmesi sonucu Büyük Selçuklu Devleti’nin iç karışıklıklara sürüklenmesi
• 1096: Birinci Haçlı Seferi’nin öncülerinin Anadolu Selçuklu Devleti tarafından İznik’te imhası
• 1096-1099: Birinci Haçlı Seferi sonucunda İznik ve Batı Anadolu’nun Bizans tarafından geri alınması, Suriye ve Filistin kıyılarında Haçlı devletçiklerinin oluşması

Güney Asya

• 1001-1027: Gazne Devleti Hakanı Gazneli Mahmud’un Hindistan’a seferleri, Türk egemenliğinin ve İslamiyetin Hindistan’ın kuzeyi ve Bangladeş’e yayılması
• 1037-1059: Gazne Devleti’nin Büyük Selçuklu Devleti’yle mücadelesi, Horasan ve İran’ın Selçukluların egemenliğine geçmesi
• 1059: Gazneliler ve Büyük Selçuklular arasında barış anlaşması
• 1079-1080: Gazne Devleti’nin Afganistan’da güç kazanan Gurlular’ı mağlup etmesi

12`nci yüzyıl

Ön Asya

• 1100: Danişmendlilerin Antakya Prensliği’ni Malatya’da yenerek Haçlıların Güneydoğu Anadolu’ya ilerlemelerini kesin olarak durdurmaları
• 1101: Anadolu Selçuklu Devleti ve Danişmendlilerin Haçlılar’ı Kastamonu ve Merzifon’da mağlup edişleri
• 1104: Büyük Selçuklu Devleti’nin Harran’da Haçlılar’ı yenerek Fırat’a ilerlemelerinin önünü kesmesi
• 1105-1128: Suriye’de Selçuklular’ın Haçlılarla mücadelesi, Şam ve Halep’in Haçlı kuşatmalarına direnişi
• 1127: Musul’da Zengi Atabeyliği’nin kuruluşu
• 1127-1174: Zengiler’in Haçlılar’la mücadelesi
• 1144: Zengiler’in Urfa’yı fethi
• 1147-1149: Urfa’nın düşüşü üzerine düzenlenen II. Haçlı seferinde Anadolu Selçuklu Devleti’nin Eskişehir ve Ladik’te Haçlılar’ın Alman kolunu mağlup etmeleri, Zengiler’in Haçlılar’ın Şam Kuşatmasını püskürtmeleri
• 1149-1174: Zengiler’in Haçlılar’la mücadelesi
• 1150: Zengiler’in dört Haçlı devletinden biri olan Urfa Kontluğu’nu ortadan kaldırmaları
• 1174: Selahaddin Eyyubi’nin Zengi hanedanına son vererek Eyyubi hanedanını kurması
• 1173-1178: Anadolu Selçuklu Devleti’nin Danişmendliler’in tüm topraklarını ele geçirerek Anadolu’da tek güç haline gelmesi
• 1176: Miryakefalon Savaşı’nda Bizanslıların Anadolu Selçuklu Devleti tarafından bozguna uğratılması, Anadolu’da Selçuklu egemenliğinin kesinleşmesi
• 1190: III. Haçlı Seferi’nde Haçlılar’ın Alman kolunun Konya’yı istilası, Silifke’de Alman İmparatorunun boğulması sonrasında Alman ordusunun dağılması

İran ve Orta Asya

• 1092-1118: Büyük Selçuklu Devleti’nde iç karışıklıklar ve yarı bağımsız atabeyliklerin ortaya çıkması
• 1132: Moğol Karahıtaylar’ın Karahoca Uygur Krallığı’nı ortadan kladırarak Türk topraklarına doğru ilerlemeye başlamaları
• 1134: Karahıtaylar’ın Doğu Karahanlılar’ı yıkmaları
• 1137: Karahıtaylar’ın Batı Karahanlılar’ı yıkmaları ve Orta Asya’da hâkim güç olmaları
• 1141: Katvan Muharebesi’nde Karahitaylar’a mağlup olan Büyük Selçuklu Devleti’nin çöküşe geçmesi
• 1154-1157: Oğuzların isyanı sonrasında Büyük Selçuklu Devleti’nin dağılması, Harezmşahlar Devleti’nin bağımsız olması
• 1182-1194: Harezmşahlar Devleti’nin İran, Horasan ve Karahitaylar’ı yenerek Maveraünnehir’i ele geçirmesi
• 1188: Büyük Selçuklu Devleti’nin ardıllarından Kirman Selçuklu Devleti’nin Oğuzlar tarafından ortadan kaldırılması
• 1194: Büyük Selçuklu Devleti’nin ardıllarından Irak Selçuklu Devleti’nin Harezmşahlar Devleti tarafından ortadan kaldırılması

Güney Asya

• 1117: Büyük Selçuklu ordusunun Gazne’ye girmesi ve Gazne Devleti’ni vergiye bağlaması
• 1119: Gazne Devleti’nin kuzey Hindistan’daki egemenliğinin pekişmesi
• 1135: Büyük Selçuklu ordusunun tekrar Gazne’ye girmesi ve Gazne Devleti’ni yeniden vergiye bağlaması
• 1148-1151: Gurlular’ın Gazne’yi ele geçirerek büyük yıkım yapmaları
• 1152: Büyük Selçukluların Gazne’yi Gurlular’dan kurtarması
• 1157-1163: Büyük Selçuklu Devleti’nin dağılmasıyla Gazne ve Afganistan’ın tekrar Gurlular’ın eline geçmesi
• 1186: Başkenti Lahor olmak üzere Pencap’a egemen olmaya devam eden Gazne Devleti’nin Gurlular tarafından yıkılışı

Doğu Avrupa

• 1111-1116: Ruslar’a yenilen Kıpçak boylarının Gürcistan’a göçü ve Gürcüler ile ittifakı
• 1123: Kıpçaklar’ın desteklediği Gürcüler’in Büyük Selçukluları’ı Tiflis’ten çıkarması
• 1150: Kıpçaklar’ın Dinyeper boylarında yeniden güçlenmeye başlamaları
• 1154: Ruslar’ı püskürten Kıpçaklar’ın Harkov civarında yeniden egemenliklerini kurmaları
• 1157-1174: İdil Bulgarları’nın Ruslar’la mücadeleleri
• 1174-1185: Kıpçaklar’ın Ruslar’a karşı askeri başarıları

13`ncü yüzyıl

Ön Asya ve Ortadoğu

• 1202: Anadolu Selçuklu Devleti’nin Saltuklu Beyliği’ni ortadan kaldırarak Doğu Anadolu’ya genişlemesi
• 1230: Moğol istilasından kaçarak Anadolu’ya ilerleyen Harezmşahlar’ın Yassı Çemen Muharebesi’nde Anadolu Selçuklu Devleti tarafından durdurulması
• 1239: Baba İshak ayaklanması’nın Anadolu Selçuklu Devleti’ni güçten düşürmesi
• 1243: Kösedağ Muharebesi’nde Anadolu Selçuklu Devleti’nin Moğollar karşısında bozguna uğraması
• 1250: Mısır’da Türk kökenli Kölemenler’in Eyyubiler’e son vererek iktidarı ele geçirmeleri
• 1299: Osmanlı Devleti’nin kuruluşu

Orta Asya

• 1212: Fergana’da hüküm süren Karahanlılar’ın Harezmşahlar Devleti tarafından ortadan kaldırılması

Güney Asya

• 1206: Türk kökenli kölemen komutanlar tarafından Delhi Sultanlığı’nın kuruluşu
• 1236: Delhi Sultanlığı’nın tüm kuzey Hindistan, Keşmir ve Bangladeş’e egemen olması
• 1290: Delhi Sultanlığı’nda yönetimi Türk kökenli Halaciler’in ele geçirmesi

Doğu Avrupa

14`ncü yüzyıl

Çağatay Hanlığı 1350 yılından itibaren tamamen Türkleşmiş oluyor.

• 1320-1424: Delhi’de Tuğluk Hanedanlığı
• 1346: Osmanlıların Avrupaya geçişi
• 1361: Edirne’nin Osmanlılar tarafından alınışı
• 1370: Timur’un iktidarı ele alması
• 1382: Toktamış’ın Altın Ordu’nun başına geçmesi ve Moskovayı ateşe vermesi
• 1389: Kosova: Osmanlıların Balkanlar’da egemenlik sağlaması
• 1389-1403: I. Bayezid hükümdarlığı
• 1398: Timur’un Hindistan seferi

15`nci yüzyıl

• 1402: Ankara Savaşı: Timur ile I. Bayezid arasında
• 1405: Timur’un ölümü
• 1405-1447: Şahruh’un Herat’a gelişi
• 1406: Akkoyunlular ile Karakoyunluların tekrar tarih sahnesine çıkışı
• 1412-1460: Ebu’l Hayr’ın Özbek gücünü kuruşu.
• 1414-1517: İranileşmiş Türk Hanedanlığı Delhi Seyyidleri.
• 1430: Kırım Hanlığı’nın kuruluşu
• 1445: Kazan Hanlığı’nın kuruluşu
• 1447-1449: Uluğ Bey
• 1453: Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’u fethi
• 1453-1504: Akkoyunlu devleti’nin altın çağı.
• 1462-1505: Astrahan Hanlığı’nın kuruluşu
• 1473: Hüseyin Baykara: Timur Rönesansı

Yeni Çağ

16`ncı yüzyıl

• 1500: Muhammed Şeybani ve Maveraünnehir’de Özbekler
• 1502: Altın Ordu Devleti’nin sonu
• 1502: İsmail’in İran’da Safevi Hanedanlığını kurması
• 1510: Muhammed Şeybani’nin İsmail tarafından mağlup edilmesi
• 1512-1520: I. Selim
• 1516: Osmanlıların Cezayir’e ayak basması
• 1516-1517: Suriye ve Mısır’ın Osmanlılar tarafından fethi
• 1520-1566: “Muhteşem Süleyman” (Kanuni) dönemi
• 1525: Babür Şah Hindistan’da
• 1534: Osmanlıların Tunus’a girişi
• 1551: Osmanlıların Trablusgarp’a gelişi
• 1552: Kazan’ın Ruslar tarafından alınışı
• 1555: Astrahan’ın Ruslar tarafından alınışı
• 1557: Nogay Hanlığı’nın Ruslar tarafından ilhakı
• 1556-1605: Ekber Hindistan İmparatoru
• 1571: İnebahtı Savaşı: Osmanlılar ile birleşmiş hıristiyan Orduları arasında dünya tarihinin en büyük deniz savaşı.
• 1571: Kırım Hanı’nın Moskovayı yakması.
• 1572: Kasım Hanlığı’nın Ruslar tarafından yıkılması
• 1584: Sibiryalıların Kozakları mağlup etmesi

17`nci yüzyıl

• 1600: Sibir Hanlığının mağlup edilmesi.
• 1606: Osmanlı İmparatorluğunun zirveye ulaşmasını simgeleyen Zitvatorok Antlaşması.
• 1615-1650: Kırgızların Ruslara karşı mücadelesi.
• 1628-1658: Hindistan imparatoru Şah Cihan.
• 1630: Rusların Yakut topraklarına girişi
• 1658-1707: Hindistan imparatoru Evrengzeb.
• 1683: Viyana’nın Osmanlılar tarafından kuşatılması.
• 1699: Karlofça Antlaşması. Osmanlıların gerilemeye başlaması.

18`nci yüzyıl

• 1705: Tunus’un bağımsızlığını kazanması
• 1713: Kazaklar üzerinde Rus himayesi
• 1717-1730: Osmanlıların Lâle Devri
• 1736-1747: Nadir Şah akını
• 1742-1775: Rusya’da Pugaçev Savaşı (Tatar ayaklanması)
• 1757: Sincan’ın (Doğu Türkistan) Çin tarafından ilhakı.
• 1782: Yakut ülkesinin Ruslar tarafından ilhakı.
• 1783: Kırım’ın Ruslar tarafından ilhakı.
• 1794: İran’da Kacar Hanedanlığı’nın bir Türk tarafından kuruluşu.
• 1798-1799: Napoleon Bonaparte’ın Mısır seferi. Türk-Fransız mücadelesi.

19`ncu yüzyıl

• 1839: Tanzimat Fermanı
• 1866: Buhara’nın Rus vasalı olması
• 1869: Süveyş Kanalı’nın açılması
• 1873: Hive’nin Ruslar tarafından ilhakı
• 1876: Hokand Hanlığı’ın Ruslar tarafından ilhakı
• 1876: İlk Türk anayasası
• 1878: Ayastefanos Antlaşması: Sırbistan, Karadağ, Romanya ve Bulgaristan’ın bağımsızlıklarını kazanması.
• 1881:Gazi Mareşal Mustafa Kemal Paşa’nın doğumu.
• 1882: Mısır’ın İngiltere tarafından işgali

20`nci yüzyıl

• 1905: Cedidcilik hareketlerinin başlaması.
• 1910-1920: Kazakların ve Kırgızların Alaş Orda Hükümeti
• 1911-1912: Trablusgarp’ın İtalya tarafından işgali
• 1912: Balkan savaşları
• 1915-1916: Çanakkale Savaşı
• 1915-1918: Osmanlı’da Ermeni Kırımı’ndaki olayları
• 1917: Türkistan’ın özerkliğini ilan etmesi
• 1918: Türkiye ile İtilaf Devletleri arasında Mondros Mütarekesiimzalandı.
• 1919-1922: Kurtuluş Savaşı gerçekleşti.
• 1919-1928: Sovyetlere karşı Basmacı mücadelesi
• 1921-1944: Tannu Tuva Halk Cumhuriyeti
• 1922: Türklerin Yunanlara karşı zaferi.
• 1923: Cumhuriyet’in ilan edilmesi
• 1932-1934: Çin’de Uygurların Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti
• 1938: Mustafa Kemal Paşa’nın vefatı.
• 1944: Rus ordusunun yardımı ile kısa ömürlü bir Doğu Türkistan Cumhuriyeti ilan edilmesi.
• 1955: Sincan Uygur Özerk Bölgesi: Sincan’ın (Doğu Türkistan’ın) özerk bölge ilan edilmesi
• 1971: Avrupalıların Orta Asya’dan çekilmeye başlaması
• 1974: Türkiye’nin Kıbrıs çıkartması
• 1983: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını ilan etmesi.
• 1988: Azeri-Ermeni ihtilafının başlaması
• 1990: Sovyetlerin Bakü baskını
• 1991: SSCB’nin dağılması. BDT’nin ortaya çıkması.
• 1992: BDT Türk Cumhuriyetlerinin BM’ye kabülü:
  • Kazakistan Cumhuriyeti
  • Özbekistan Cumhuriyeti
  • Azerbaycan Cumhuriyeti
  • Türkmenistan Cumhuriyeti
  • Kırgızistan Cumhuriyeti
• 1992: 30 Ekim 1992’de Ankara’da ilk Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi’nin yapılması.
• 1993: Azerbaycan’ın bir kısmının Ermeniler tarafından işgali.
• 1993: 1993 yılında, Türk Dili Konuşan Ülkelerin kültür ve sanat alanlarında işbirliğini sağlayan Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi’nin Almatı’da kurulması.
• 1993: Kültürel, ekonomik ve siyasi nitelikte bir forum olan ve tüm Türk devlet ve toplulukları ile akraba toplulukların katıldığı ilk Türk Kurultayı’nın yapılması.

21`nci yüzyıl

• 2005: Kırgızistan’da Lale devrimi.
• 2005: Kazak lider Nursultan Nazarbayev’in yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında Orta Asya’da ortak pazar kurulması teklifi.
• 2005: Özbekistan’da Andican olayları
• 2006: Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının hizmete girmesi.
• 2007: Hazar denizinin statüsünün belirlenmesi için kıyıdaş ülkelerin ilk defa bir araya gelmesi.
• 2008: 21 Kasım 2008 tarihinde Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi kurulması.

Türkçe Kaynak Kitaplar

• Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca Türkler Ansiklopedisi, Adana, 2002.
• İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, Ankara, 1983.
• Kadir Mısıroğlu, Osmanoğulları’nın Dramı, İstanbul, 1974.
• Z. Velidi Togan, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul, 1970.
• Faruk Sümer, Oğuzlar, İstanbul, 1980.
• Bahaeddin Ögel, İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara, 1962.
• Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine Giriş, İstanbul, 1978.
• Bahaeddin Ögel, Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, Ankara, 1981.
• Çeçen Anıl, Tarihte Türk Devletleri, İstanbul, 1986.
• O. Esad Arseven, Türk Sanat Tarihi, İstanbul, 1955.
• Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, İstanbul, 1977.
• Erol Güngör, Tarihte Türkler, İstanbul, 1989.
• Abdülkadir İnan, Eski Türk Dini Tarihi, İstanbul, 1976.
• Nimet Kurat, Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara, 1972.
• Hüseyin Namık Orkun, Eski Türk Yazıtları, İstanbul, 1986.
• Hüseyin Namık Orkun, Türk Tarihi, Ankara, 1946.
• Osman Turan, Türk Cihan Hakimiyeti Mefrukesi Tarihi, İstanbul, 1978.
• Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi, Ankara, 1971.
• Yusuf Hikmet Bayur, Hindistan Tarihi, Ankara, 1946.
• İbrahim Kafesoğlu, Selçuklu Tarihi, İstanbul, 1972.
• İbrahim Kafesoğlu, Harzemşahlar Devleti Tarihi, Ankara, 1956.
• M. Altay Köymen, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Ankara, 1954.
• Çağatay Uluçay, İlk Müslüman Türk Devletleri, İstanbul, 1977.
• Faruk Sümer, Karakoyunlular, Ankara, 1984.
• A.N. Kurat, Peçenek Tarihi, İstanbul, 1937.

Yabancı Kaynak Kitaplar

• R. Grousset, L’Empire des steppes, Paris, 1960 (Türkçe çevirisi:Reşat Uzmen-Bozkır İmparatorluğu, 1996.)
• DE. Guignes, Histoire generale des Huns des Turcs et des Mongols, Paris, 1756.
• Jean-Paul Roux, Historie des Turcs, 1984.
• Jean-Paul Roux, Timur, 1994.
• Fayard Paris, Historie des Turcs, 1984.
• D.Sinor, Aspects of Altaic Civilization, 1963.
• M. Barthold, Turkestan down to the Mongol Invansıon, Londra, 1968.
• E. Berl, Historie de l’Europe d’Attila a Tamerlan, Paris, 1946.
• M.A. Czaplıcka, The Turks of Central Asia in History and at the Present Day, Oxford, 1918.
• W. Eberhard, Kultur und Siedlung der Randvölker China, 1942.
• L. Hambis, La Haute-Asie, Paris, 1953.
• Hammer-Purgstall, Von, Historie de l’Empire ottoman depuis son origine jusqu!a nos jours, Paris, 1835.
• H.H. Howorth, History of the Mongols, Londra, 1876.
• Jean-Paul Roux, Türklerin Tarihi – Pazifikten Akdenize 2000 Yıl, 2004

Dipnotlar:

1. Sina Akşin, Ana Çizgileriyle Türkiyenin Yakın Tarihi, İmaj Yayınevi, Ankara, 1996, ISBN 975-7852-18-X, s.1.
2. Büyük Larousse, Türkler maddesi, İnterpress
3. Jared Diamond Tüfek, Mikrop ve Çelik Tübitak yayınları ISBN 975-403-271-81997
4. Mirfatih Zekiyev Türklerin ve Tatarların kökeni syf; 143-178 Selenge yayınları Ağustos 2007
5. Tarhan, M. Taner – “Ön Asya Dünyası’nda İlk Türkler Kimmerler ve İskitler” Türkler Ansiklopedisi, C. I, Ankara 2002, s. 597
6. Kazi Laypanov/ İsmail Miziyev Türk Halklarının kökeni Selenge yaınları 2008 syf 77-101
7. GÜLER, Ali 2001 Türklük Bilgisi, Tamga Yayıncılık, ANKARA 34
8. MEMİŞ, Ekrem1987 İskitler’ in Tarihi, Selçuk Üniversitesi Yayınları, KONYA syf 79-80

Kaynaklar:

http://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_tarihi

http://www.dallog.net/

http://www.bilgicik.com/yazi/turk-tarihi/